विषाक्त खाद्य पदार्थ उपभोगबाट विश्वमा चार लाख २० हजारको मृत्यु

काठमाडौं– विश्वमा हरेक वर्ष विषाक्त खाद्य पदार्थ उपभोगका कारण चार लाख २० हजार मानिसको मृत्यु हुने गरेको विवरण सार्वजनिक भएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका तथ्यांकअनुसार विश्वमा प्रत्येक दसमध्ये एक जना मानिस विषाक्त खाद्य पदार्थ उपभोगका कारण बिरामी हुने र वार्षिक चार लाख २० हजारको मृत्यु हुने गरेको पाइएको हो ।

यस्तै, अस्वस्थकर एवं दूषित खाद्य पदार्थबाट झाडापखालादेखि क्यान्सरसम्म दुई सय बढी रोग लाग्ने संगठनको तथ्यांक छ । झाडापखालाबाट करिब ५५ करोड बिरामी हुने र दुई लाख ३० हजार मानिसको मृत्यु हुने गरेको छ । संगठनको अध्ययन, अनुसन्धानअनुसार तरकारी, फलफूलमा जीवनाशक विषादीको अवशेष, पशुपक्षीजन्य खाद्य पदार्थमा एन्टिबायोटिक अवशेष, खाद्यान्नमा ढुसीजन्य विषको समस्या रहेको औंल्याइएको छ ।

नेपालको हकमा छुट्टै अध्ययन नभएको हुँदा यकिनका साथ भन्न नसकिने खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागका प्रवक्ता मोहनकृष्ण महर्जनले जानकारी दिए । अध्ययनमा स्वास्थ्य क्षेत्र परेको हुँदा नेपालको हकमा विषाक्त खाद्य पदार्थ उपभोगका कारण विरामी भई मृत्यु हुनेको तथ्यांक नभएको उनले जानकारी दिए ।

प्रवक्ता महर्जनका अनुसार खाद्य सुरक्षा संवद्र्धनमा सबै पक्षको समन्वय र वैज्ञानिक आधारमा कार्यान्वयन अपरिहार्य छ । उत्पादनदेखि उपभोगसम्मको सम्पूर्ण खाद्य शृंखला सुरक्षित बनाउन वैज्ञानिक प्रमाण एवं प्रविधि प्रयोगमा जोड दिनुपर्ने उनको सुझाव छ । नेपालमा पनि विषादी, एन्टिबायोटिक र दूषित पदार्थ प्रयोगका कारण उपभोक्ता स्वास्थ्यमा गम्भीर असर परिरहेको उनले बताए ।

सप्ताहव्यापी मनाइँदै दिवस
‘खाद्य सुरक्षामा विज्ञानको सक्रियता’ नारासहित नेपालमा विश्व खाद्य स्वच्छता दिवस २०८२ सप्ताहव्यापी रूपमा मनाउन सुरु भएको छ । खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागको आयोजनामा जेठ १८ देखि २४ सम्म देशभर विविध चेतनामूलक कार्यक्रम सञ्चालन गरी यो दिवस मनाइँदै आएको हो । सन् २०१९ देखि संयुक्त राष्ट्रसंघको आह्वानमा हरेक वर्ष जुन ७ तारिखमा विश्व खाद्य स्वच्छता दिवस मनाउने गरिएको छ ।

दिवसले सुरक्षित र गुणस्तरीय खाद्यका लागि वैज्ञानिक पद्धति र सावधानी अपनाउनु आवश्यक छ भन्ने सन्देश दिन्छ । विभागले खाद्य सुरक्षामा वैज्ञानिक दृष्टिकोणको उपयोगलाई प्राथमिकता दिँदै कार्यक्रम अघि सारेको छ । खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण विभागका महानिर्देशक सञ्जीवकुमार कर्णले उपभोक्तामाझ खाद्य स्वच्छतासम्बन्धी चेतना अझै न्यून रहेको भन्दै चेतना अभिवृद्धिका गर्न विश्व खाद्य स्वच्छता दिवस मनाउने गरिएको जानकारी दिए ।

सोमबार विभागले आयोजना गरेको पत्रकार सम्मेलन महानिर्देशक कर्णले खाद्य स्वच्छता कार्यक्रम केवल एक दिनका लागि सीमित नराखी वर्षभर चलाउने योजना रहेको बताए । ‘नेपालमा अझै खाद्यसम्बन्धी ज्ञान अभाव भएको हुँदा खाद्य सुरक्षाको अभियानमा पत्रकार तथा सरोकारवाला निकायबीच समन्वय आवश्यक छ । विभागले मातहतका ४३ कार्यालयलाई प्रभावकारी ढंगले परिचालन गरेको छ’, उनले भने । विभागका उप–महानिर्देशक सोमकान्त रिजालले बजार अनुगमनलाई नियमित रूपमा अघि बढाइरहेको जानकारी गराए ।

बजार अनुगमन सुधारात्मक, दण्डात्मक र सचेतनामूलक तीनवटै ढंगबाट गरिँदै आएको उनको भनाइ छ । चाडपर्वका बेला मात्रै नभई अन्य समय पनि निरन्तर निगरानी राखिएको उनले जानकारी दिए । रिजालले महानगर, जिल्ला प्रशासन र वाणिज्य विभागसँग समन्वय गर्दै अनुगमन गरिएको बताए । उनका अनुसार राजमार्गका होटल अनुगमनलाई विभागको वार्षिक कार्यक्रममा समावेश गरिएको छ । स्थानीय तहका प्रतिनिधिलाई पनि निरीक्षणसम्बन्धी तालिम दिइने भएको उनले बताए ।

विभागका अनुसार सप्ताहव्यापी कार्यक्रमअन्तर्गत स्कुलस्तरीय खेलकुद प्रतियोगिता मिनीफुटबल, ब्याडमिन्टन, टेबलटेनिस, चित्रकला र वक्तृत्वकला प्रतियोगिता, पत्रकार सम्मेलन तथा अन्तक्र्रिया, सडक नाटक, जनचेतनामूलक सामग्री वितरण, ह्याकाथन, खाद्य बजार अनुगमन, सिफारिस समिति बैठक, नीति संवाद र अन्तरक्रियात्मक गोष्ठी आयोजना गरिँदै छन् । यस्तै, प्रमुख सहरका होटल, रेस्टुराँ, फलफूल तथा तरकारी बजारमा खाद्य गुणस्तर परीक्षण तथा निगरानी पनि तीव्र पारिएको छ ।

खाद्य सुरक्षासम्बन्धी जनचेतना अभिवृद्धिका लागि विभागले सबै तहका सरकारी निकाय, निजी क्षेत्र, उद्योग व्यवसाय, उपभोक्ता समूह, सञ्चारमाध्यम, अनुसन्धान संस्था तथा नागरिक समाजसँग सहकार्यका लागि आग्रह गरेको छ । संविधानले हरेक नेपालीका लागि खाद्यसम्बन्धी हक सुनिश्चित छ । सोहीअनुसार खाद्य स्वच्छता तथा गुणस्तरसम्बन्धी कानूनलाई संशोधन र एकीकरण गर्न खाद्य स्वच्छता तथा गुणस्तर ऐन, २०८१ जारी भएको छ ।