पर्यटकले प्रतिदिन औषतमा गर्ने खर्च पाँच वर्षमा ३७ प्रतिशत घट्यो

काठमाडौं– मुलुकमा भित्रिने पर्यटकको संख्यामा विस्तारै सुधार आए पनि उनीहरुले गर्ने दैनिक खर्च घट्दो क्रममा देखिएको छ । पर्यटकको बसाइ अवधि पनि बढ्न सकेको छैन ।

पछिल्लो पाँच वर्षको तथ्यांकलाई केलाउँदा प्रत्येक वर्ष पर्यटक संख्या बढेको तर उनीहरुले गर्ने खर्च र बसाइ अवधि घटेको देखिएको हो । सन् २०२० को तुलनामा २०२४ मा पर्यटकले दैनिक गर्ने खर्च औषतमा झण्डै ३७ प्रतिशतले घटेको छ ।

आर्थिक सर्वेक्षण २०८१–८२ का अनुसार सन् २०२० मा नेपाल आउने पर्यटकले प्रतिदिन औषतमा ६५ अमेरिकी डलर खर्च गर्थे । यसको ५ वर्षपछि सन् २०२४ मा भने पर्यटकले दैनिक औषतमा ४०.८ अमेरिकी डलरमात्र खर्च गरेको देखिएको छ । यो करिब २४ अमेरिकी डलर अर्थात् ३७ प्रतिशतको कमी हो ।

पाँच वर्षको अन्तरालमा पर्यटकको बसाइ अवधि भने लगभग खर्चजस्तै घटेको छैन । एक–दुई दिनमात्र फरक छ । २०२० मा औषतमा पर्यटक बसाइ १५.१ दिन भएकामा २०२४ मा १३.३ दिनमा झरेको हो । सर्वेक्षणका अनुसार सन् २०२१ मा नेपाल भ्रमणमा आउने एक पर्यटकले औषतमा दैनिक ४८ डलर खर्च गरेका थिए । प्रतिपर्यटक औषत बसाइ अवधि १५.५ दिन थियो ।

यस्तै, सन् २०२२ मा पर्यटकको औषत बसाइ १३.१ दिन र औषत खर्च ४०.५ अमेरिकी डलरमा झरेको देखिन्छ । आर्थिक सर्वेक्षणअनुसार सन् २०२३ मा पनि पर्यटकको खर्चमा खासै सुधार आउन सकेको छैन । यो वर्ष प्रतिपर्यटकको औषत बसाइ १३.२ दिन र प्रतिपर्यटक प्रतिदिन खर्च औषतमा ४१ अमेरिकी डलर थियो । पछिल्लो वर्ष सन् २०२४ मा ११ लाख ४७ हजार पर्यटक नेपाल आएका थिए ।

पर्यटकको खर्च र बसाइ अवधिमा सुधार नआएका बेला राष्ट्रिय योजना आयोगले भने बसाइ र खर्च गर्ने क्षमतामा महत्वाकांक्षी लक्ष्य अगाडि सारेको छ । आयोगको सोह्रौं योजना (२०८१/८२–८५/८६ ले वार्षिक पर्यटक आगमन संख्या २५ लाख पुर्‍याउने भनेको छ । यस्तै, पर्यटकको औषत बसाइ अवधि १५ दिन, प्रतिदिन औषत खर्च ८५ अमेरिकी डलर पुर्‍याउने लक्ष्य राखिएको छ । कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको योगदान ७ प्रतिशत पुर्‍याउने लक्ष्य छ ।

सन् २०२१ मा कोभिडका कारण पर्यटक आगमन शून्यप्रायः भए पनि नेपालमा पर्यटकले गर्ने खर्च र उनीहरुको बसाइ अवधि बढेको थियो । त्यो समयमा नेपाल आउँदा कोभिडका कारण केही दिन क्वारेन्टिनमा बस्नुपर्दा खर्च र बसाइ अवधि बढेको हो । कोभिड महामारीका कारण सन् २०२० मा पर्यटक आगमनमा अघिल्लो वर्षको तुलनामा करिब ८० प्रतिशतले कमी आएको थियो । तर, पर्यटकको औषत खर्च र बसाइ अवधि लम्बिएको थियो ।

पर्यटकको खर्च गर्ने डलर र बस्ने समय अवधि नबढे पनि पर्यटकले गर्ने खर्चबाट आउने आय बढ्दो क्रममा छ । सन् २०२३ मा पर्यटकको भ्रमण आय ७२ अर्ब ४५ करोड ५६ लाख थियो । २०२४ मा यसमा १५ प्रतिशतले वृद्धि भई ८३ अर्ब ३९ करोड ४० लाख पुगेको छ ।

यस्तै, सन् २०२२ मा नेपाल भ्रमणमा आएका विदेशी पर्यटकबाट ४६ अर्ब ७६ करोड रुपैयाँ विदेशी मुद्रा आर्जन भएको थियो । सन् २०२१ मा यस्तो आय १३ अर्ब ५० करोड ११ लाख रुपैयाँमात्र थियो । कोभिडका कारण सन् २०२० र २०२१ मा पर्यटक आगमन क्रमशः २ लाख ३० हजार र १ लाख ५१ हजारमात्र थियो । सन् २०२२ मा पर्यटक आगमनमा उच्च वृद्धि भएर ६ लाख १४ हजार ८ सय ६९ पुगेको थियो ।

पर्यटन व्यवसायीहरुका अनुसार पर्यटकका लागि उपयुक्त गन्तव्यको विकास नहुनु नै खर्च बढ्न नसक्नुको पहिलो कारण हो । नेपाल भ्रमण गर्न आउने पर्यटकलाई ‘इन्गेज’ गराउने वातावरण नहुँदा उनीहरुले गर्ने खर्च र बसाइ अवधि बढाउन नसकिएको होटल संघ नेपालका अध्यक्ष विनायक शाह बताउँछन् । उनले भने, ‘नयाँ पर्यटकीय गन्तव्यमा पूर्वाधार विकास नहुनु पहिलो कारण हो । दोश्रो भनेको काठमाडौं, पोखरा र चितवन बाहेकका अन्य पर्यटकीय गन्तव्यको प्रचारप्रसार नहुनु हो । तेश्रो कारण सरकार र सरोकारवाला निकायले स्रोत बजारमा प्रचारप्रसार पर्याप्त गर्न सकेका छैनन् ।’ सरकारले सोह्रौं योजनामा राखेको लक्ष्य असम्भव नभए पनि चुनौतीपूर्ण रहेको अध्यक्ष शाहको भनाइ छ । ‘लक्ष्य पूरा गर्न पूर्वाधार विस्तार, स्रोत बजारमा प्रचारप्रसार र डिजिटल पेमेन्टको चुहावट नियन्त्रण गर्नुपर्छ । पूर्वाधार विस्तार गर्न नसक्दा खर्चालु पर्यटकको आगमन वृद्धि हुन सकेको छैन । सडक पूर्वाधारसँगै विमानस्थल सुधार र हवाई टिकटको मूल्यमा कमी गरी प्रचारप्रसारमा जोड दिनुपर्छ,’ उनले भने ।