पहिलो पटक विदेश जाने महिलाको संख्या २० प्रतिशतले घट्यो

काठमाडौं– गत आर्थिक वर्षको चैतका तुलनामा यो वर्ष रोजगारीको अवसर खोज्दै पहिलो पटक विदेश जाने महिलाको संख्या झण्डै २० प्रतिशतले घटेको छ ।

वैदेशिक रोजगार विभागका अनुसार गत वर्षको चैतसम्म वैदेशिक रोजगारीमा जान नयाँ श्रमस्वीकृति लिने महिलाको संख्या ५७ हजार ७२१ थियो । चालु आवको सोही अवधिमा यो संख्या ४६ हजार ७१४ जनामा झरेको छ । यो गत आवको तुलनामा १९.०६ प्रतिशत कम हो । तर, पुनः श्रमस्वीकृति लिएर विदेश जाने महिलाको संख्यामा भने गत वर्षभन्दा धेरै कमी आएको छैन । गत आवको चैतसम्म नयाँ र पुनः श्रमस्वीकृति लिएर विदेश जाने महिलाको संख्या ६१ हजार ५२७ जना थियो । चालु आवको चैतसम्ममा नयाँ र पुनः श्रमस्वीकृति गरेर ६० हजार ८३० जना महिला विदेश गएका छन् । यो गत वर्षभन्दा ६ सय ९७ जना अर्थात् १.१३ प्रतिशतमात्र कम हो ।

२०७४ सालमा संसद्को परराष्ट्र तथा श्रम सम्बन्ध समितिको एक अध्ययनले घरेलु श्रमिकका रुपमा जाने महिला असुरक्षित रहेको देखाए पछि सरकारले महिलालाई विदेश जान रोकेको थियो । वैदेशिक रोजगारीमा घरेलु श्रमिकका रुपमा जाने महिलाको श्रमस्वीकृति रोक्का गरे पनि आव २०७८–७९ मा सबैभन्दा बढी महिलाले विदेश जान श्रमस्वीकृति लिएका थिए ।

अहिले पुनः श्रमस्वीकृति लिएर जाने प्रवृत्ति देखिएपछि नयाँ जानेको संख्या घटेको व्यवसायीको भनाइ छ । नेपाल वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका पूर्वअध्यक्ष रोहन गुरुङका अनुसार यूएई, कतार, कुबेत, साइप्रस, मलेसिया जस्ता श्रम गन्तव्यमा नेपाली महिला श्रमिक रोजगारका लागि बढी जाने गरेका छन् ।

वैदेशिक रोजगारीका लागि ११० वटा देश खुला गरिएको भए पनि नेपाली महिलाका लागि यी देश नै रोजगारीका मुख्य गन्तव्य रहेको देखिन्छ । त्यसमा पनि यूएई र कतारले मात्रै ६० प्रतिशतभन्दा बढी हिस्सा ओगटेको पाइन्छ । तर, संस्थागत (मेनपावर) बाट वैदेशिक रोजगारीमा जानेमध्ये महिलाको अनुपात ३ प्रतिशतभन्दा कम छ ।

वैदेशिक रोजगारीमा जाने कुल संख्या हेर्दा अधिकांश तराईका जिल्लाहरू र त्यसमा पनि मधेश प्रदेशको बाहुल्य भए पनि महिला श्रम आप्रवासनको प्रकृति भने फरक रहेको छ । वैदेशिक रोजगारीमा जाने महिलाहरूको कुल संख्याको विश्लेषण गर्दा केही पहाडबाट बसाइँ सरेर मिश्रित समुदायको बसाइ भएका तराईका जिल्लाबाहेक बागमती प्रदेशका पहाडी जिल्लाहरूको बाहुल्य छ । यसले मिश्रित समाज वा जनजाति बाहुल्य क्षेत्रका महिलाहरू नै वैदेशिक रोजगारीमा गएको अवस्था देखिन्छ । जिल्लागत हिसाबले सबैभन्दा बढी वैदेशिक रोजगारीमा झापा, सिन्धुपाल्चोक, मोरङ र काठमाडांैका महिला गएका छन् ।

सीप र दक्षताको तुलना गर्दा वैदेशिक रोजगारीमा जाने पुरुषको तुलनामा उच्च दक्ष र पेशाकर्मी महिलाको प्रतिशत भने राम्रो देखिएको छ । वैदेशिक रोजगारीमा उच्च दक्ष र पेशाकर्मी पुरुष क्रमशः ०.०५ र ०.११ प्रतिशत रहेकोमा महिलाको हिस्सा भने ०.०६ प्रतिशत र ०.३० प्रतिशत रहेको छ । अर्धदक्ष, दक्ष र अदक्षमा भने पुरुषको तुलनामा महिलाको संख्या बढी रहेको छ । अन्य क्षेत्रको तुलनामा घरेलु काममा गएका महिलाहरुले अत्यधिक कार्य चाप, मानसिक पीडा, शारीरिक हिंसा, कुटपिट, अमर्यादित काम र व्यवहार, तलब नपाउने तथा यौनजन्य दुव्र्यवहार जस्ता समस्या भोगिरहेका छन् ।

नेपाल श्रम आप्रवासन प्रतिवेदनमा महिला श्रमिकमध्ये संयुक्त अरब इमिरेट्स सबैभन्दा बढी छनौटको गन्तव्य मुलुक रहेको जनाइएको छ । कुल महिला श्रमिकको ५० प्रतिशतभन्दा बढी पुनः श्रमस्वीकृति संयुक्त अरब इमिरेट्सको लागि गरिएको छ । महिला श्रमिकहरु विशेषगरी सरसफाइ, आतिथ्य सत्कार र हेरचाह तथा स्याहारसुसार क्षेत्रहरूमा केन्द्रित भएको पाइएको छ ।

सरकारले घरेलु श्रमिकका रुपमा जाने महिलालाई खाडीका केही देशमा प्रतिबन्ध लगाएपछि अवैध बाटो गरेर विदेश जाने र असुरक्षित हुनेको संख्या बढ्दो छ । अधिकांश महिला आप्रवासी कामदारहरू केयरटेकर, नर्स र घरेलु कामदारका रुपमा यूएई, कतार, साउदी अरेबिया, कुवेत, साइप्रस, इजरायल र जोर्डन जस्ता गन्तव्य मुलुकमा जाने गरेका छन् ।

घरेलु कामदारको रुपमा काम गरेका महिला आप्रवासी कामदारहरू न्यूनतम कानुनी संरक्षणबाट बञ्चित हुनका साथै महिला कामदारहरूप्रतिको नकारात्मक समाजिक दृष्टिकोण पनि मुख्य समस्याको रुपमा रहेको छ । महिलालाई वैदेशिक रोजगारीमा घरेलु कामदारको रुपमा पठाउनेबारे फरक–फरक मत रहेको छ । वैदेशिक रोजगारीमा जाने महिलाको स्वतन्त्रता र सुरक्षालाई लिएर प्रतिबन्ध लगाउने र खुला गर्ने भन्ने अहिले बहसको विषय बनिरहेको छ । महिला कामदारहरूको सुरक्षित र मर्यादित फिर्ती तथा पुनः एकीकरण ठूलो चुनौतीको रुपमा रहेको छ ।