तीन पालिकामा लागू भएन स्वास्थ्य बिमा

वीरेन्द्रनगर– भौगलिक विकटताका साथै कर्मचारीको साथ नहुँदा उपल्लो डोल्पाका तीन पालिकामा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रम लागू हुन सकेको छैन । कर्णालीमा ७९ पालिकामध्ये उपल्लो डोल्पामा डोल्पो बुद्ध, छार्का ताङसोङ र शे–फोक्सुण्डो गाउँपालिकामा बिमा कार्यक्रम लागू हुन अझै सकेको छैन ।

दुर्गममा सेवाको बहाना बनाउँदै सुगम बस्दा यहाँ कुनै पनि काम समयमा नहुने गरेको छ । उपल्लो डोल्पामा पालिकाहरू अधिकांश समय काठमाडौं तथा कर्मचारीको घरबाटै चल्ने गरेका छन् । स्वास्थ्य बिमा लागू गर्नका लागि धेरै पटक प्रयास गरे पनि पालिकामा कर्मचारी नबस्दा कार्यक्रम लागू गर्न नसकेको डोल्पा जिल्ला संयोजक विनोश शाहले बताए ।

उनले भने, ‘सडक, बत्तीलगायतका सुविधादेखि पालिका पुग्न तीन दिनजति पैदल हिँडनु पर्ने अवस्था छ । हिउँदको समयमा हिँउका कारण बाटो पनि बन्द हुन्छ । स्वास्थ्य बिमाले पनि कर्मचारीको अभाव झेलिरहेको छ । सुरुमा स्वास्थ्यकर्मीलाई दर्ता अधिकारीको जिम्मा दिइएको थियो । गत वर्षबाट म आएको हो । अब कार्यान्वयनका लागि काम गरिरहेका छौं, के हुन्छ हेरौं ।’

यो वर्ष कार्यक्रम लागू गर्ने योजनाका साथ काम गरिरहेको भए पनि पालिकामा काम गर्ने कर्मचारी पाउन पनि मुस्किल भएको उनको भनाइ छ । कर्णाली प्रदेश बिमा बोर्डका संयोजक महेशप्रसाद ठाकुरले सो ठाउँमा बिमा दर्ता कर्मचारी पनि छनोट गर्न नसकेको जस्ता समस्याले बिमा कार्यक्रम लागू गर्न नसकिएको जानकारी दिए । यो वर्ष लागू गर्ने प्रयास जारी रहेको उल्लेख गरे ।

सरकारले २०७२ चैत २५ देखि लागू गरेको कार्यक्रम कर्णालीमा २०७४ भदौ १ देखि लागू भएको थियो । जुम्ला र रुकुम पश्चिमबाट स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रम लागू भएको हो । कर्णालीमा स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रमको कार्यान्वयन कमजोर छ । कर्णालीमा लागू भएको सात वर्षसम्म २५ प्रतिशतले मात्रै बिमा गरेका छन् । अझै ७५ प्रतिशत जनसंख्या बिमाबाहिर छन् ।

१६ लाख बढी जनसंख्या भएको कर्णालीमा चार लाख ३१ हजार १७६ अर्थात् २५.५ प्रतिशतमात्रै बिमामा आबद्ध छन् । एक लाख ३५ हजार सात सय महिला र एक लाख २८ हजार ६७९ जना पुरुषले बिमा गरेका छन् । बिमामा नागरिक आबद्ध हुन नसक्नु मुख्य कारणमा चेतनास्तर कमजोर हुनु र बिमा कार्यक्रम प्रभावकारी कार्यान्वयन नहुनु भएको स्थानीय बताउँछन् । स्वास्थ्य बिमा गरेवापत सूचीकृत भएका स्वास्थ्य संस्थाले भुक्तानी पाउन सकेका छैनन् ।

स्वास्थ्य बिमा बोर्ड कर्णालीका अनुसार चालु आर्थिक वर्षको चैत मसान्तसम्म २० करोड ६७ लाख ८४ हजार रुपैयाँ मात्र भुक्तानी भएको छ । जसमध्ये सबैभन्दा धेरै कर्णाली प्रदेश अस्पतालले सात करोड ४४ लाख रुपैयाँ भुक्तानी दिएको छ । कर्णालीमा १२७ वटा स्वास्थ्य संस्था रहे पनि स्वास्थ्य बिमा कार्यक्रममा आबद्ध स्वास्थ्य संस्थाको संख्या ३६ वटा मात्र छन् । जसका कारण सेवा प्रदान ढिलो हुने गरेको छ ।

पाँच महिना उपल्लो डोल्पामा खोप कार्यक्रम प्रभावित
उपल्लो डोल्पामा हिमपातदेखि चिसोका कारण कात्तिकदेखि फागुनसम्म खोप सेवा अवरुद्ध हुने गरेको छ । यहाँका बालबालिकाले पाँच महिना खोप नै नपाउने अवस्था छ । त्यस्तै उपल्लो डोल्पामा सुरक्षित सुत्केरी हुनका लागि बर्थिङ सेन्टर नहुँदा समस्या हुँदै आएको छ । आम्चीको भरमा उपल्लो डोल्पामा सुत्केरी सेवा हुने गरेको छ ।

स्थानीय जडिबुटीको प्रयोगसँगै स्थानीय आम्चीले गर्भवती महिलालाई सुत्केरी हुँदा सहयोग गरिरहेका छन् । चिसोको बहाना बनाएर उपल्लो डोल्पामा कर्मचारीसमेत नबस्ने गरेको पाइएको छ । उपल्लो डोल्पाको सुत्केरी दरसमेत नगन्य मात्रामा छ । सुविधा सम्पन्न ठाउँमा बसेर डोल्पा बसेको भन्दै तलब, भत्ता बुझने गरेको पाइएको छ । भूगोलको हिसाबले ठूलो मानिएको डोल्पामा माथिल्लो क्षेत्र चिसो र चीनसँग सिमाना जोडिएको पालिकासमेत छन् ।