गत आवभन्दा यो वर्ष सवा लाख टन धान उत्पादन घट्ने अनुमान
प्रकाशित मिति : मंसिर ५, २०८१ बुधबार
काठमाडौं– गत असोज दोस्रो साता आएको बाढीपहिरोले पुर्याएको क्षतिका कारण यो वर्ष धान उत्पादन करिब दुई प्रतिशतले घट्ने भएको छ । गत आवमा ५७ लाख टनभन्दा बढी धान उत्पादन भएको थियो ।
असोज १० र ११ मा आएको अविरल वर्षा र त्यसले ल्याएको बाढी, पहिरो र डुबानका कारण देशभरमा गरी करिब साढे ५८ हजार हेक्टर क्षेत्रफलमा लगाएको धानबाली नष्ट भएको थियो । यही कारण यो वर्ष गत वर्षको तुलनामा डेढदेखि २ प्रतिशतसम्मले धान उत्पादन घट्ने देखिएको हो ।
कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले गरेको यो प्रारम्भिक अनुमान हो । धान उत्पादन कति हुन्छ भन्ने पूर्ण विवरण भने पुसभित्रमा आउने छ । यो वर्ष समयमै पर्याप्त मनसुन भएको, रोपाइँ गरिएको र रासायनिक मलको आपूर्ति पनि सहज भएको भन्दै मन्त्रालयले यसअघि ३ देखि ५ प्रतिशत धान उत्पादन बढ्ने अनुमान गरेको थियो । तर, दुई–तीनको बाढीपहिरो र डुबानले धान उत्पादन बढ्ने नभई गत वर्षभन्दा घट्ने अवस्था आएको हो ।
मन्त्रालयका वरिष्ठ कृषि अर्थविज्ञ तथा सूचना अधिकारी महान्नद जोशीले असोजको बाढीपहिरो र डुबानले ५८ हजार ४ सय ७६ हेक्टरमा लगाएको धानबाली नष्ट भएको जानकारी दिँदै यही कारण गत वर्षको भन्दा करिब साढे एकदेखि दुई प्रतिशतसम्म धान उत्पादन घट्ने अनुमान गरिएको बताए । उनका अनुसार बाढीपहिरोले कोशी र मधेश प्रदेशमा सबैभन्दा धेरै नोक्सानी पुर्याएको छ । यी प्रदेशसँगै देशभरको धान उत्पादनको यकिन तथ्यांक आउन केही समय लाग्ने उनले जानकारी दिए । यो वर्ष धान उत्पादन कति हुन्छ भन्ने विषयमा तथ्यांक लिने काम भइरहेको छ । धान उत्पादनको यकिन तथ्यांक पुस १५ सम्ममा सार्वजनिक गर्ने उनको भनाइ छ ।
मन्त्रालयका अनुसार गत आर्थिक वर्ष २०८०–८१ मा देशभर १४ लाख ३८ हजार ९८९ हेक्टर क्षेत्रफलमा धान रोपाइँ भएको थियो । यसबाट ५७ लाख २४ हजार २३४ टन धान उत्पादन भएको थियो । यो वर्ष कुल क्षेत्रफलको ९८.५ प्रतिशतमा धान रोपाइँ भएको थियो । यो गत वर्षको तुलनामा ३ प्रतिशत बढी हो । तर, बाढीपहिरोले क्षति भएको हुँदा गत वर्षभन्दा उत्पादन घट्ने अनुमान गरिएको सूचना अधिकारी जोशीले जानकारी दिए ।
यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७९–८० वर्ष ५४ लाख ८६ हजार ४७२ टन धान उत्पादन भएको थियो । त्यसभन्दा गत वर्षको तुलनामा २ लाख ३७ हजार ७६२ टन बढी उत्पादन भएको हो । मन्त्रालयका अनुसार गत चार वर्षको औसत उत्पादनको तुलनामा गत वर्ष ५.०८ प्रतिशतले बढी उत्पादन भएको थियो । यस्तै, धानबालीको औसत उत्पादकत्व अघिल्लो वर्षको तुलनामा गत आवमा ४.९७ प्रतिशतले बढेर ३.९८ टन प्रतिहेक्टर पुगेको छ ।
गत वर्ष धान उत्पादन बढे पनि अघिल्लो वर्षभन्दा कम क्षेत्रफलमा रोपाइँ भएको थियो । आव २०७९–८० मा १४ लाख ४७ हजार ७८९ हेक्टरमा रोपाइँ भएकामा गत आवमा १४ लाख ३८ हजार ९८९ हेक्टरमा धान लगाइएको थियो । धानबाली हुने कुल क्षेत्रफलको प्रतिशतका आधारमा यस वर्ष धान रोपाइँ बढेको थियो । गत वर्ष कुल क्षेत्रफलको ९४.६ प्रतिशत क्षेत्रफलमा रोपाइँ भएकामा यो वर्ष ३.९ प्रतिशतले बढेर ९८.५ प्रतिशत पुगेको छ । धान रोपाइँको क्षेत्रफल बढेको भए पनि बाढीपहिरो र डुबानले क्षति पुर्याएका कारण उत्पादन घट्ने देखिएको जोशीको भनाइ छ ।
उनका अनुसार बाढीपहिरो र डुबानले कृषि क्षेत्रमा ५ अर्ब ८३ करोड रुपैयाँबराबर क्षति भएको छ । कृषि बालीमध्ये सबैभन्दा बढी क्षति धानमा पुगेको हो । मुलुकका २० जिल्लामा लगाएको धानमा ३ अर्ब ५० करोड रुपैयाँबराबरको क्षति पुगेको मन्त्रालयको भनाइ छ ।
देशका अधिकांश स्थानमा परेको अविरल वर्षाले बाढीपहिरो र डुबानका कारण कृषि बाली, पशुपन्छी तथा मत्स्य उत्पादन, खेतीयोग्य जमिन र कृषि सम्बन्धी पूर्वाधार क्षेत्रमा क्षति पुर्याएको छ । धानबालीमा क्षति हुने जिल्लाहरुमा सप्तरी, सिरहा, धनुषा, महोत्तरी, सर्लाही, रौतहट, बारा, पर्सा, नवलपुर, बागलुङ, खोटाङ, झापा, कैलाली, लमजुङ, पर्वत, कास्की, स्याङ्जा, सिन्धुली, मकवानपुर र काभ्रे छन् ।
यस्तै, बाढीले खोटाङको १ हजार ३ सय हेक्टर क्षेत्रको अलैंची नष्ट भई ७० करोड रुपैयाँबराबरको क्षति गरेको छ । यसैगगरी पर्साको ८५ हेक्टर क्षेत्रमा लगाएको ३४ करोडबराबरको उखु खेतीमा बाढीले क्षति पुर्याएको छ । यस्तै, ४ सय ५८ हेक्टरको माछापोखरीमा बाढी र डुबानले १ अर्ब १३ करोडबराबरको क्षति भएको छ । क्षति हुने जिल्लामा धनुषा, महोत्तरी, सर्लाही, रौतहट, बारा, पर्सा छन् ।
यसैगरी बाढीपहिरोले पाँचथर, धनकुटा र तेह्रथुमका २४ पशुगोठमा क्षति भएको छ । बाढीपहिरोले पाँचथर, इलाम, सुनसरी, धनकुटा, सोलुखुम्बु, ओखलढुंगा, रामेछाप, दोलखा, ललितपुर र मधेश प्रदेशका सबै जिल्लामा गरी २६ हजार २ सय ५ पशुपन्छीको मृत्यु भएको मन्त्रालयले जनाएको छ । यसैगरी कास्की, नवलपरासी पूर्व, कञ्चनपुर र रौतहटमा २२ हेक्टर फलफूल बगैंचामा क्षति भएको छ ।
खोटाङ, मकवानपुर, चितवन, सप्तरी, सिरहा, धनुषा, बारा, पर्सामा ४ हजार ७ सय ४३ हेक्टर तरकारी बाली नष्ट भएको मन्त्रालयले जनाएको छ । मन्त्रालयका अनुसार २ वटा कोल्ड स्टोरमा क्षति पुगेको छ । मन्त्रालय र मातहतका कार्यालयको भौतिक तथा अन्य संरचनामा १६ करोडबराबरको क्षति भएको छ । लालबन्दी, नक्टाझिज, गोदावरी, खुमलटार, मुसीकोट, फिक्कल, कीर्तिपुर, मार्फा र नवलपुरमा यो क्षति भएको हो ।