चिउरीको तेल बिक्रीबाट मनग्ये आम्दानी

दाङ– जिल्लामा पछिल्लो समय चिउरीको तेल बिक्रीबाट राम्रो आम्दानी लिने गरेका छन् । नागरिकले घरमा तेलको रूपमा प्रयोगसँगै राम्रो आम्दानी लिने गरेका छन् । वन जंगलमा पाइने चिउरीको फल टिपेर दाङको घोराही उपमहानगरपालिका–१३ मौलाकोटका स्थानीयले तेलको जोहो गर्ने गरेका छन् । मौलाकोट घोराही उपमहानगरपालिका भए पनि पहाडी क्षेत्र भएको र सिँचाइका लागि सुविधा छैन ।

सिँचाइको सुविधा नहुँदा तोरीखेती नहुने भएकाले स्थानीयलाई तेलका लागि चिउरीकै भर पर्नुपर्ने बाध्यता भएकोे मौलाकोट निवासी वीरबहादुर थापा बताउँछन् । पहाडी क्षेत्र भएकाले यहाँ तोरी हुँदैन, चिउरीको फल टिप्न सकिएन भने साँझ–बिहान खाना बनाउँदा तरकारीमा राख्ने तेल बजारबाट किन्नुपर्ने बाध्यता भएको भन्दै स्थानीयवासी थापाले बताए । ‘मौलाकोटवासीले तेलका रूपमा प्रयोग गर्ने चिउरी नै हो, नत्र किनेर खानुपर्छ ।’ चिउरीको बिजौला (फल) संकलन गर्ने र त्यसलाई पेलेर तेल बनाउने गरेको उनले बताए ।

चिउरीको तेल संकलन गरी बिक्री गर्ने गरेको समेत उनी बताउँछन् । चिउरीको तेलबाट चाडपर्वमा रोटी पकाउनदेखि स्वास्थ्यका लागि समेत लाभदायक हुने भएकाले उत्पादन गर्नसके बिक्रीमा समस्या नभएको उनको भनाइ छ । घर खानेदेखि चाडपर्वमा रोटी बनाउनका लागि चिउरीको तेल बढी मात्रामा माग हुने गरेको थापाले बताए । ‘बजार क्षेत्रमा चिउरीको तेलको माग बढी छ । मागअनुसार उत्पादन हुन सकेको छैन, घरखर्चका लागि आम्दानी लिन सकिन्छ ।’

उनका अनुसार आठ सयदेखि नौ सयसम्म प्रतिघरधनीका दरले चिउरीको तेल बिक्री हुने गर्दछ । जंगलमा खेर गइरहेको चिउरीको दाना पेलेर तेल उत्पादन गर्नसके घर खानेसँगै बढी भएको बिक्री गरेर आम्दानी गर्ने गरेको सोही ठाउँ निवासी आशा मगर बताउँछिन् । घरको कामबाट फुर्सद निकालेर घरनजिकै रहेको जंगलमा भएका चिउरीका रुखमा फलेर खसेका फल टिप्न सकिने र त्यसलाई पहिले मिलमा कुटाएर तेलका लागि कोलमा पेल्ने गरेको उनले बताइन् ।

‘दु:ख नमान्ने र ठूलो परिवार हुने परिवारले चिउरीको तेल उत्पादन गरेर राम्रो आम्दानी गर्दै आउनु भएको छ ।’ कुटाएको चिउरीको फललाई आगोमा तताउँदै पेल्नुपर्ने भएकाले परम्परागत काठे कोलकै भर पर्नुपर्ने बाध्यता रहेको उनी बताउँछिन् । आर्थिक रूपमा सम्पन्न परिवारले बजारबाट तेल किनेर खाने गरे पनि अधिकांश गाउँलेको चिउरीको तेल बनाउने र घर खर्चका लागि जम्मा गर्ने परम्परागत पेसा बनेको मौलाकोट टोल विकास समितिका अध्यक्ष गंगाराम थापा बताउँछन् ।

प्रत्येक वर्ष असार, साउन महिनामा चिउरी पाकेर खसेका फल (बिजौला) टिप्ने र असोज–कात्तिक महिनामा तेलका लागि पेल्ने गरेको उनले बताए । उनका अनुसार गाउँमा भएका ३० देखि ३५ घर सबैले चिउरीकै तेल खाने गरेका छन् । मौलाकोटसँगै घोराहीका पहाडी क्षेत्रका रुपमा रहेका लापे, सिस्नेरी, मसिना, घोरदौरा लगायतका ठाउँमा स्थानीयले चिउरीको तेल बनाएर घरायासी कामका लागि प्रयोग गर्ने गर्दछन् ।

उनका अनुसार गाउँमा कम्तीमा १५ देखि २० केजी बढीमा १५० केजीसम्म चिउरीको तेल उत्पादन गरेर बिक्री गर्ने गर्दछन् । धेरै चिउरीको वन भएको हुँदा यसको उत्पादनसमेत धेरै हुने गरेको छ । तर यसको सही सदुपयोग हुन सकेको छैन । चिउरीको बिजौला वनमै खेर जाने गरेको छ । यसको सदुपयोग गर्न सकेमा आर्थिक रूपमा समेत राम्रो आम्दानी लिन सकिने भएको छ । चिउरीबाट तेलसँगै विभिन्न वस्तुसमेत उत्पादन हुने गरेका छन् ।