सार्वजनिक संस्थानबाट सरकारलाई लाभांश आधा घट्यो

कोभिड महामारीका कारण गत आर्थिक वर्षमा सरकारी स्वामित्वका संस्थानहरूको वित्तीय स्थिति सन्तोषजनक हुन नसक्दा सरकारले प्राप्त गर्ने लाभांश पनि आधाभन्दा बढी घटेको छ । अर्थ मन्त्रालयका अनुसार गत आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा सार्वजनिक संस्थाबाट सरकारले कुल ६ अर्ब ७२ करोड १४ लाख रुपैयाँ लाभांश पाएको छ । यो लाभांश अघिल्लो आवाको तुलनामा ५२.३३ प्रतिशतले कम हो । गत आवसम्ममा यी संस्थानमा नेपाल सरकारको कुल लगानी अघिल्लो आर्थिक वर्षको तुलनामा ९.१८ प्रतिशतले वृद्धि भई ५ खर्ब ६७ अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । सरकारको लगानीको तुलनामा यो लाभांश १.१८ प्रतिशत मात्र हो ।
मन्त्रालयका अनुसार सञ्चालनमा रहेका कुल ४१ सार्वजनिक संस्थानमध्ये २२ संस्थान नाफामा छन् भने १९ संस्थान घाटामा सञ्चालन भएका छन् । नाफामै रहेका संस्थानमध्ये अधिकांशको नाफाको वृद्धिदरसमेत घटेको छ । सार्वजनिक संस्थानहरूको वार्षिक स्थिति समीक्षा २०७९ अनुसार नाफामा सञ्चालित २२ संस्थानको खुद नाफा ४०.३० प्रतिशतले घटेको छ भने नोक्सानीमा सञ्चालित १९ संस्थानको खुद नोक्सानी ३.६१ प्रतिशतले बढेको छ । सरकारी स्वामित्वमा रहेका सार्वजनिक संस्थानहरूको नाफा दुई वर्षयता निरन्तर घट्दै आएको छ । कोभिड संक्रमणले गर्दा नाफा घटे पनि सरकारले भने सन्तोषजनक भनेको छ । यी संस्थानको कार्यासम्पादनमा केही संकुचन आए पनि समग्र वित्तीय स्थिति सन्तोषजनक रहेको सरकारको दाबी छ ।
तथ्यांककाअनुसार आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ मा संस्थानको कुल सञ्चालन आय ४ खर्ब २८ अर्ब ७१ करोड ३४ लाख रहेकोमा आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा १.५१ प्रतिशतले वृद्धि भएर ४ खर्ब ३५ अर्ब १७ करोड ३९ लाख पुगेको छ । सार्वजनिक संस्थानहरूले २६ अर्ब ३५ करोड ८८ लाख रुपैयाँ खुद नाफा कमाएका छन् भने यो नाफा अघिल्लो वर्षको तुलनामा ४५.४२ प्रतिशतले कमी हो ।
मन्त्रालयका अनुसार अघिल्लो वर्ष २४ वटा संस्थानले नाफा गरेका थिए भने १८ वटा संस्थानले घाटा बेहोरेका थिए । दुई संस्थानको कारोबार शून्य छ । सार्वजनिक संस्थानको प्रशासनिक खर्चमा २.३८ प्रतिशतले वृद्धि भएको जनाइएको छ । आर्थिक वर्ष २०७७/०७८ मा सेयरधनी कोष/नेटवर्थ गत आर्थिक वर्षको तुलनामा ७.३६ प्रतिशतले वृद्धि भई ७ खर्ब ५५ अर्ब ७२ करोड ९१ लाख भएको छ ।

नाफामा प्राधिकरण र घाटामा वायुसेवा अगाडि
अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले शनिबार सार्वजनिक गरेको सार्वजनिक संस्थानहरूको वित्तीय स्थिति २०७९ अनुसार गत आर्थिक वर्षमा सबैभन्दा बढी नाफा कमाउने संस्थान विद्युत् प्राधिकरण रहेको छ भने सबैभन्दा नोक्सानीमा नेपाल वायुुसेवा निगम रहेको छ । प्राधिकरणले गत आवमा १२ अर्ब १२ करोड १३ लाख रुपैयाँ नाफा कमाएको छ भने चालू वर्ष यो संस्थानको नाफा १४ अर्ब ३८ करोड ९८ लाख पुग्ने प्रक्षेपण रहेको छ । यस्तै, सबैभन्दा बढी घाटा बेहोर्र्नेमा नेपाल वायुसेवा निगम जसले गत आवमा ३ अर्ब ८३ करोड २१ लाख रुपैयाँ नोक्सानी बेहोरेको छ ।
बढी नाफा कमाउने कम्पनीहरूमा प्राधिकरणपछि क्रमशः नेपाल टेलिकम, राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक, कृषि विकास बैंक, नेपाल बैंक, निक्षेप तथा कर्जा सुरक्षण कोष, नागरिक लगानी कोष, नेपाल स्टक एक्सचेञ्जलगायत छन् । यस्तै, घाटामा रहेका संस्थानमध्ये वायुसेवा निगमपछि क्रमशः आयल निगम, खानेपानी संस्थान, औषधि लिमिटेड, खाद्य व्यवस्था तथा व्यापार कम्पनी, दुग्ध विकास संस्थान, हेटौंडा सिमेन्टलगायत छन् ।