मलको हाहाकारका बीच धान उत्पादनमा कमी

हरेक वर्ष आइरहने मलको समस्या यसपटक फेरि दोहोरिएको छ । कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालय हरेक वर्ष अब मलको समस्या दोहोरिन्न भन्ने वाचा गर्छन् । तर, हरेक वर्ष कृषिप्रधान भनिने मुलुक नेपालमा मलको समस्या दोहोरिन्छ । यसपटक पनि कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयले आगामी चैत–वैशाखभित्र किसानका लागि आवश्यक मलको व्यवस्था मिलाउने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेका छन्, जुन पूरा नहुने पक्का छ ।
मुलुकमा हरेक वर्ष कृषिकर्म गर्ने मौसममा मलको हाहाकार हुने तथा कृषिजन्य वस्तुको आयात बढ्नुमा आजसम्म कसैले पनि अनुसन्धान गरेको देखिएन । तर, कृषिजन्य वस्तु आयात प्रत्येक वर्ष बढ्दै जानु तथा कृषिकर्म गर्ने मौसममा मलको हाहाकार हुनुमा गहिरो तादात्म्यता देखिन्छ ।
सरकार नै कृषिजन्य वस्तुको आयात बढाउन प्रोत्साहन गर्दै छ कि भन्ने आशंका गर्नु सर्वथा अनुपयुक्त छैन । मन्त्रालयले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमै अभाव भएकाले नेपालमा पनि हाललाई मलको आवश्यक व्यवस्था मिलाउन नसकिएको स्पष्टीकरण दिए तापनि मल भनेको अचानक चाहिने वस्तु होइन । त्यसैले अगाडि नै यसको प्रबन्ध मिलाउने तथा आयात गर्ने काम मन्त्रालयले किन गरेन वा गर्न चासो दिएन भन्ने कुराले पनि मन्त्रालयमाथि आशंका उठ्नु स्वाभाविक हो ।
मलको अभाव हुन नदिन सरकारले नेपालमै मल कारखाना स्थापना गर्ने बताएको पनि धेरै भइसकेको छ । तर, उक्त कार्य पनि अगाडि बढेको छैन । लगानी बोर्डमार्फत योजना बनाइएको भए तापनि त्यसका लागि उपयुक्त कम्पनीहरूको खोजी गर्ने काम भइरहेको मात्र जनाइएको छ । जबजब मलको हाहाकार हुन्छ तबतब तालुकवाला मन्त्रीले किसानको मागअनुसार मल आपूर्तिका लागि ऐन–कानुन संशोधन गरेरै भए पनि मल ल्याउने वाचा गर्छन् । तर, ती वाचा कहिल्यै पूरा हुँदैनन् ।
यसपटक त मलको मात्र नभएर बेमौसमी वर्षातको कारण पनि धान उत्पादनमा कमी आएको छ । गत असोज र कात्तिकमा परेको बेमौसमी वर्षाका कारण धान उत्पादन घटेर यस वर्ष १४ लाख ७७ हजार ३ सय ७८ हेक्टरमा धान रोपाइँ भएको थियो, जसबाट ५१ लाख ३० हजार टनमात्र धान उत्पादन भएको छ । गत आवमा ५६ लाख २१ हजार ७ सय १० टन धान उत्पादन भएकोमा यसपटक गत आवको तुलनामा ४ लाख ९१ हजार ८५ टन धान कम उत्पादन भएको छ ।
जबकि यसपटक गत आवभन्दा बढी हेक्टरमा धान रोपाइँ भएको थियो । किनकि गत आवमा १४ लाख ७३ हजार ४ सय ७४ हेक्टरमा रोपाइँ भएको थियो । चालू आवमा समयमै मनसुन सक्रिय भएपछि गत वर्षको तुलनामा ३ हजार ९ सय ४ हेक्टर बढी क्षेत्रफलमा रोपाइँ भएको हो । तर, गत ३१ असोज र १ तथा २ कात्तिकमा परेको बेमौसमी वर्षाले बालीलाई हानि पु¥याएको थियो । बेमौसमी वर्षाले मुलुकभरका १ लाख ११ हजार ६ सय ९ हेक्टरमा लगाइएको ४ लाख २४ हजार १ सय १३ टन धान बालीमा क्षति पु¥याएको थियो । कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा एक चौथाइ हाराहारी योगदान रहेको कृषिक्षेत्रमा पनि धान र परालको योगदान १५ प्रतिशत छ । त्यसैले ५ लाख टन धान उत्पादन कम हुँदा चामल आयात त बढेर व्यापारघाटा बढ्छ नै, कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा पनि यसले नकारात्मक असर पार्छ ।
हरेक वर्ष मलको समस्या भएझैं उखु किसानहरूले समस्या पनि हरेक वर्ष दोहोरिइरहने अर्को प्रमुख समस्या हो । उखु किसान काठमाडौं आएर माइतीघरमा नबसेसम्म सरकारलाई उनीहरूका समस्याबारे जानकारी नहुने एउटा प्रवृत्ति नै भइसकेको छ । यसपटक पनि ४५ दिनभित्रै भुक्तानी पाउने व्यवस्था सरकारले गरेको दाबी गरे तापनि उखु किसानले आफ्नो परिश्रमको पैसा पाएका छैनन् । सरकारले मिललाई उखु दिएको ४५ दिनभित्र अनलाइन पेमेन्ट गर्ने व्यवस्था गरेको दाबी गरे तापनि कृषकले आफ्नो परिश्रमको मूल्य पाउने कुरामा शंका नै छ ।